Türksat Uydularının Kronolojik Hikayesi ~ Webkolog

Merhaba Webkolog okuyucuları! Uzun yıllardır uzay teknolojileri ve özellikle de uydularla ilgili gelişmeleri büyük bir ilgiyle takip ediyorum. Türkiye'nin uzaydaki serüveni, ilk denemelerden günümüzdeki gelişmiş uydulara kadar oldukça heyecan verici bir yolculuk. Bugün sizlere, bu yolculuğun en önemli kilometre taşlarından olan Türksat uydularını kronolojik sırayla anlatmak istiyorum. Kim bilir, belki de bir gün hep birlikte uzayın derinliklerine daha da ilerleriz!

Ülkemizin uzaydaki sesi ve yüzü olan Türksat uyduları, yıllar içinde gelişen teknolojiyle birlikte bize çok daha geniş kapsama alanları ve yüksek hızlı iletişim imkanları sundu. Gelin, bu uyduların her birine yakından bakalım.

Ömrünü Tamamlamış Uydularımız

Öncelikle uzaydaki görevlerini tamamlamış ancak Türkiye'nin uzay tarihinde önemli bir yere sahip olan uydularımıza değinelim:

Türksat 1A: Talihsiz İlk Adım

Takvimler 24 Ocak 1994'ü gösterdiğinde, TSİ 23.37'de Fransız Guyanası'ndaki Kourou'dan Ariane 4 roketiyle uzaya fırlatılan ilk göz ağrımız Türksat 1A'nın heyecanını hepimiz hissetmiştik. Ancak ne yazık ki, fırlatıcı roketin üçüncü katındaki bir arıza nedeniyle uydu, fırlatıldıktan sadece 12 dakika 12 saniye sonra Atlas Okyanusu'na düştü. Büyük bir üzüntü yaşamamıza rağmen, sigortalı olması sayesinde yapım maliyeti sigorta şirketinden karşılandı ve yerine hızla Türksat 1B'nin yapımına başlandı. Bu talihsiz olay, bizi yıldırmadı, aksine daha da kenetledi.

Türksat 1B: Türkiye'nin İlk Başarısı

İşte bu, benim için gerçek bir dönüm noktasıydı! Türksat 1B, Türkiye'nin uzaya başarıyla fırlatılan ve yörüngeye oturan ilk uydusu oldu. 10 Ağustos 1994 tarihinde fırlatılan bu yapay iletişim uydusu, TÜRKSAT A.Ş. tarafından işletilerek 1994-2006 yılları arasında tam 12 yıl boyunca aktif hizmet verdi. Alcatel Alenia Space Industries tarafından üretilen Türksat 1B, 16 Ku transponder (6 geniş bant 72 MHz ve 10 dar bant 36 MHz) kapasitesiyle Türkiye, Avrupa ve Orta Asya'yı kapsama alanına alarak bizlere önemli bir iletişim köprüsü kurdu. 2006 yılında, 31.3° Doğu boylamındaki görevi sona erdiğinde, uzaydaki ilk gerçek başarımızı kutluyorduk.

Türksat 1C: Görev Değişiklikleri ve Veda

Türkiye'ye ait bir diğer önemli uydu olan Türksat 1C, 10 Temmuz 1996 tarihinde yine Fransız Guyanası'ndan Ariane 4 ticari roketi ile uzaya fırlatıldı. 42.0 Doğu boylamında görevine başlayan bu uydu, TÜRKSAT tarafından işletildi. 16 Temmuz 2008 akşam saatlerinde tüm sinyal trafiği Türksat 3A uydusuna aktarıldı ve Türksat 1C'nin yeni görev yeri 31.0° Doğu boylamı olarak belirlendi. 9 adet dar bant 36 MHz, 2 adet orta bant 54 MHz ve 5 adet geniş bant 72 MHz'lik transponder kapasitesiyle Batı'da Türkiye ve Avrupa'yı, Doğu'da ise Türkiye ve Orta Asya bölgelerini kapsıyordu. Ne yazık ki, 27 Ekim 2008 saat 02:00'da tüm televizyon ve internet yayıncılığına son verildi ve 23 Eylül 2010 tarihinde de tüm görevi resmen sona erdi.

Türksat 2A (Eurasiasat 1): Uzun Süreli Bir Misafir

Türksat 2A, bilinen diğer adıyla Eurasiasat 1, 42 derece doğu boylamında görev yapmış önemli uydularımızdan biriydi. Türkiye'ye ait olan ve Türksat 3A ile aynı boylamda yer alan bu uydu, 10 Ocak 2001 tarihinde fırlatıldı ve 1 Şubat 2001 itibarıyla göreve başladı. Yerli ve yabancı televizyon kanalları ile diğer uydu hizmetlerini başarıyla sunan Türksat 2A'nın görev süresi 27 Eylül 2016 tarihinde tamamlandı. Uzun yıllar bizlere kesintisiz hizmet veren bu uyduyu da her zaman minnetle anacağım.

Aktif Haberleşme Uydularımız: Geleceğe Uzanan Ellerimiz

Şimdi gelelim, günümüzde bizlere kesintisiz iletişim imkanı sunan aktif uydularımıza. Bu uydular, Türkiye'nin uzaydaki gücünü ve teknolojik kapasitesini gözler önüne seriyor.

Türksat 3A: Yeni Neslin Başlangıcı

Türksat 3A, Türkiye'nin 13 Haziran 2008 tarihinde uzaya gönderdiği yeni nesil haberleşme uydusudur. 42 derece doğu yörüngesinde görev yapan bu uydunun yapımını Thales Alenia Space şirketi üstlendi. Tam 24 adet Ku band transponder kapasitesine sahip olan Türksat 3A'nın yapımında 22 Türk mühendisi görev alması, beni ayrıca gururlandırmıştı. Fransız Guyanası'ndaki Kourou Guyana Uzay Merkezi'nden İngiliz Skynet 5C uydusu ile birlikte 13 Haziran 01:05'te Ariane 5 roketince uzaya gönderilen bu uydu, 3 çıkış (Doğu, Batı, Türkiye) ve 2 iniş (Doğu, Batı) kapsama alanına sahip. Operasyonel ömrü 20 yıl olarak tasarlanan ve diğer Türksat uydularından %25 daha uzun ömürlü olması beklenen Türksat 3A, 16 Temmuz 2008 akşam saatlerinde Türksat 1C uydusundaki tüm sinyal trafiğini devralarak göreve başladı. 27 Ekim 2008 tarihinde ise Türksat 2A üzerinden yayın yapan kanalların frekansları da bu uyduya taşındı ve böylece birçok yayın tek bir uydu üzerinden bize ulaşmaya başladı.

Türksat 4A: Teknolojik Atılım

Türksat 4A, yapımında Türk teknik elemanlarının da yer aldığı, 14 Şubat 2014 tarihinde saat 23.09'da fırlatılan önemli bir haberleşme uydumuzdur. Japon Mitsubishi Electric firmasının geliştirdiği DS2000 platformu üzerinde inşa edilen bu uydu, Kazakistan'da bulunan Baykonur Uzay Üssü'nden Proton taşıyıcı roketiyle uzaya gönderildi. Yaklaşık 4 ay boyunca 50° doğu yörüngesinde test işlemleri yapıldıktan sonra, 9 Haziran 2014 tarihinde test yörüngesinden ayrılıp görev yapması planlanan 42° doğu yörüngesine yerleşti. Haziran 2014 sonu itibarıyla hizmet vermeye başlayan Türksat 4A'ya geçiş yapacak olan televizyon ve radyo yayınlarının frekans değişiklikleri, 17 Eylül 2014 tarihini 18 Eylül 2014 tarihine bağlayan gece yarısı gerçekleştirildi. Bu geçiş, yayıncılık sektöründe büyük bir değişimi beraberinde getirdi.

Türksat 4B: Hızlı İnternetin Anahtarı

Türksat 4B de yapımında Türk teknik elemanlarının yer aldığı bir diğer önemli haberleşme uydumuz. Üretim ve testleri Japon Mitsubishi Electric (MELCO) firmasının Kamakura'daki uydu üretim merkezinde yapılan bu uydunun yapımı 30 Haziran 2014 tarihinde tamamlandı. Başlangıçta 2015 yılının son çeyreğinde fırlatılması öngörülen uydu, proton roketinde yaşanan sorunlar nedeniyle 16 Ekim 2015 günü TSİ 23:40'ta Kazakistan'ın Baykonur Uzay Üssü'nden fırlatıldı. Yine DS2000 platformu üzerinde inşa edilen Türksat 4B, haberleşme, radyo ve TV yayınlarıyla birlikte özellikle hızlı genel ağ erişimi sağlamasıyla öne çıkıyor. İnternet hızımızın artmasında bu uydunun payı büyük.

Türksat 5A: Yeni Nesil Elektrikli İtki Sistemi

8 Ocak 2021 tarihinde Türkiye saati ile 05.15'te SpaceX firmasının Falcon 9 roketiyle ABD'deki Cape Canaveral Üssü'nden uzaya gönderilen Türksat 5A, benim için heyecan verici bir gelişmeydi. AIRBUS D&S (Defence and Space) firması tarafından üretilen ve 31˚ Doğu yörüngesinde hizmet verecek bu uyduyla Türkiye'nin aktif haberleşme uydu sayısı dörde, toplam uydu sayısı yediye çıktı. Tamamen 12 kilowatt elektrik güç birimi ile çalışan Eurostar-3000EOR platformu üstüne kurulan, yeni nesil elektrikli itki sistemine sahip ve 3,5 ton ağırlığındaki bu uydu, 30 yıl boyunca yörüngedeki frekans ve yörünge haklarımızı güvence altına almayı hedefliyor. Türkiye, Avrupa, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Orta Batı Afrika, Güney Afrika, Akdeniz, Ege Denizi ve Karadeniz'i kapsayan bir coğrafyada 1728 MHz kapasiteyle TV yayıncılığı ve veri haberleşmesi hizmetleri sunuyor. Bu uydunun fırlatılmasıyla, uzaydaki varlığımız daha da güçlendi.

Türksat 5B: En Güçlü Halkamız

Türksat 5B, 19 Aralık 2021'de yine SpaceX firmasına ait Falcon 9 roketi ile Cape Canaveral/ABD'den uzaya gönderilen ticari bir haberleşme uydusu. AIRBUS D&S (Defence and Space) tarafından üretilen ve 42˚ Doğu yörüngesinde hizmet veren bu uyduyla Türkiye'nin aktif haberleşme uydu sayısı beşe, toplam uydu sayısı ise sekize çıktı. Sabit Uydu Servisi (FSS) sınıf uydulara göre en az 20 kat fazla kapasite verimliliği bulunan Yüksek Verimli Uydu (High Throughput Satellite- HTS) sınıfı kategorisinde olan ve faydalı yük kapasitesi ile Türksat uydu filosunun en güçlüsü olan Türksat 5B, Orta Doğu’nun tamamı, Basra Körfezi, Kızıldeniz, Akdeniz, Kuzey ve Doğu Afrika, Nijerya, Güney Afrika ve yakın komşu ülkelerini içeren geniş bir kapsama alanında hizmet verecek. Ka-Bant faydalı yükü ile toplamda 55 Gbps’den daha fazla veri iletim kapasitesi sağlanması ve hâlihazırdaki mevcut Ka-bant veri iletim kapasitesinin 15 kattan fazla artması, özellikle havacılık ve denizcilik sektörlerinde uzaydaki kapasitenin etkin bir şekilde kullanılmasına olanak sağlayacak. Ayrıca, bu uydu sayesinde Türkiye'nin karasal altyapıyla erişilemeyen yerlere de internet altyapısı kurulabilecek. 35 yıldan fazla manevra ömrüne sahip olan ve yaklaşık 4,5 ton fırlatma ağırlığı ile 15 kW güç kapasitesindeki bu uydu, yeni nesil elektrikli itki sistemi barındırıyor. Türksat 5B Uydu Projesi'nde yerli uydu endüstrisinin geliştirilmesi ve desteklenmesi amacıyla hayata geçirilen Yerli Endüstri Katkı Programı kapsamında ASELSAN A.Ş. tarafından tasarlanan iki adet haberleşme ekipmanının Türkiye'de üretilerek Türksat 5B'de kullanılması, bana göre yerli üretimdeki en önemli adımlardan biriydi.

Türksat 6A: Tamamen Milli Gururumuz

Türksat 6A, SpaceX işbirliğiyle 2024 yılında fırlatılan, tamamen milli imkanlarla geliştirilen haberleşme uydumuz olması sebebiyle benim için çok özel bir anlam taşıyor. TÜBİTAK UZAY, RASAT ve GÖKTÜRK-2 projelerinde kazanılan uzay alanındaki tecrübelerden de faydalanarak, proje ortakları TUSAŞ, ASELSAN ve CTech firmaları ile birlikte geliştirilen bu milli haberleşme uydu platformu, 15 Aralık 2014 tarihinde başlayan ve toplam süresi 60 ay olarak planlanan bir projenin ürünü. Yörüngede görev yapacak olan uçuş modelinin yanı sıra yer testlerinde kullanılmak üzere sistem seviyesinde ilave modeller de geliştiriliyor. TÜRKSAT 6A Projesine, TÜBİTAK ve “Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı” tarafından fon sağlanıyor ve yörüngede devreye alma işlemlerinin başarı ile tamamlanmasından sonra uydunun işleticisi ve sahibi TÜRKSAT A.Ş. olacak. Montaj, entegrasyon ve test faaliyetleri TUSAŞ'da kurulu bulunan Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test Merkezi'nde gerçekleştirilen bu uydu, 42° doğu jeostatik yörüngeye yerleştirilecek ve kütlesi 4 tondan fazla olacak. Ku-Bant, Ku-BSS Bant, Ka-Bant ve Q/V Bant frekans bantlarında uplink ve downlink haberleşme kanallarını barındıracak olan TÜRKSAT 6A'nın, teknolojik yetkinliği ile Türkiye'ye güvenli veri iletişimi alanında önemli oranda kapasite artırımı ve kritik avantajlar getirmesi hedefleniyor. Bu uydu, 2024 yılı Aralık ayı sonunda kalıcı yörüngesine ulaştı ve uzaydaki milli bağımsızlığımızın en büyük kanıtı oldu.

Türksat Uyduları Genel Bakış Tablosu

Bu kadar bilginin ardından, Türksat uydularını daha rahat karşılaştırmanız için önemli bilgileri bir araya getirdiğim bir liste hazırladım:

Ömrünü Tamamlamış Uydular

Türksat 1A
- Fırlatma Tarihi: 24 Ocak 1994
- Hizmet Süresi: Başarısız fırlatma (12 dakika 12 saniye sonra düştü)
- Durumu: Başarısız oldu ve görevi tamamlayamadı.
- Üreten Firma: Alcatel Alenia Space Industries
- Fırlatma Yeri: Kourou, Fransız Guyanası
- Fırlatan Roket: Ariane 4
- Özellikler: Fırlatıcı roketin üçüncü katındaki arıza nedeniyle Atlas Okyanusu'na düştü. Sigortalı olduğu için yapım maliyeti sigorta şirketinden alındı ve yerine Türksat 1B yapıldı.
Türksat 1B
- Fırlatma Tarihi: 10 Ağustos 1994
- Hizmet Süresi: 1994-2006 (12 yıl aktif hizmet)
- Durumu: Pasif, görevi sona ermiştir.
- Üreten Firma: Alcatel Alenia Space Industries
- Fırlatma Yeri: Kourou, Fransız Guyanası
- Fırlatan Roket: Ariane 4
- Yörünge: 31.3° Doğu boylamı
- Frekans Bantları: 16 Ku transponder (6 geniş bant 72 MHz, 10 dar bant 36 MHz)
- Kapsama Alanı: Türkiye, Avrupa, Orta Asya
- Ek Bilgi: Türkiye'nin ilk başarılı fırlatılmış ve yörüngeye oturmuş uydusudur.
Türksat 1C
- Fırlatma Tarihi: 10 Temmuz 1996
- Hizmet Süresi: 1996-2010 (14 yıl görevde)
- Durumu: Pasif, görevi sona ermiştir.
- Üreten Firma: Alcatel Alenia Space Industries
- Fırlatma Yeri: Kourou, Fransız Guyanası
- Fırlatan Roket: Ariane 4
- Yörünge: İlk olarak 42.0° Doğu, daha sonra 31.0° Doğu boylamı
- Frekans Bantları: 9 adet dar bant 36 MHz, 2 adet orta bant 54 MHz, 5 adet geniş bant 72 MHz transponder
- Kapsama Alanı: Batı'da Türkiye ve Avrupa, Doğu'da Türkiye ve Orta Asya
- Ek Bilgi: 16 Temmuz 2008'de tüm sinyal trafiği Türksat 3A'ya aktarıldı. 27 Ekim 2008'de tüm TV ve internet yayıncılığına son verildi.
Türksat 2A (Eurasiasat 1)
- Fırlatma Tarihi: 10 Ocak 2001
- Hizmet Süresi: 2001-2016 (15 yıl aktif hizmet)
- Durumu: Pasif, görevi sona ermiştir.
- Üreten Firma: Thales Alenia Space
- Fırlatma Yeri: Kourou, Fransız Guyanası
- Fırlatan Roket: Ariane 4
- Yörünge: 42.0° Doğu boylamı (Türksat 3A ile aynı boylamda)
- Özellikler: Yerli ve yabancı televizyon kanalları ile diğer uydu hizmetlerini sağlamıştır.

Aktif Haberleşme Uyduları

Türksat 3A
- Fırlatma Tarihi: 13 Haziran 2008
- Hizmet Süresi: 2008-Aktif (Operasyonel ömrü 20 yıl olarak tasarlanmıştır)
- Durumu: Aktif
- Üreten Firma: Thales Alenia Space (22 Türk mühendisi görev almıştır)
- Fırlatma Yeri: Kourou Guyana Uzay Merkezi, Fransız Guyanası
- Fırlatan Roket: Ariane 5 (İngiliz Skynet 5C ile birlikte fırlatıldı)
- Yörünge: 42.0° Doğu boylamı
- Frekans Bantları: 24 adet Ku band transponder
- Kapsama Alanı: 3 çıkış (Doğu, Batı, Türkiye) ve 2 iniş (Doğu, Batı)
- Ek Bilgi: Türksat 1C ve Türksat 2A'daki sinyal trafiğini devralmıştır. Diğer Türksat uydularından %25 daha uzun ömürlüdür.
Türksat 4A
- Fırlatma Tarihi: 14 Şubat 2014
- Hizmet Süresi: 2014-Aktif
- Durumu: Aktif
- Üreten Firma: Japon Mitsubishi Electric (DS2000 platformu üzerinde inşa edildi)
- Fırlatma Yeri: Baykonur Uzay Üssü, Kazakistan
- Fırlatan Roket: Proton
- Yörünge: 42.0° Doğu boylamı (Yaklaşık 4 ay boyunca 50° doğu yörüngesinde test edilmiştir.)
- Özellikler: Yapımında Türk teknik elemanları da yer almıştır. 17 Eylül 2014 tarihinde frekans geçişleri yapılmıştır.
Türksat 4B
- Fırlatma Tarihi: 16 Ekim 2015
- Hizmet Süresi: 2015-Aktif
- Durumu: Aktif
- Üreten Firma: Japon Mitsubishi Electric (MELCO) (DS2000 platformu üzerinde inşa edildi)
- Fırlatma Yeri: Baykonur Uzay Üssü, Kazakistan
- Fırlatan Roket: Proton
- Özellikler: Haberleşme, radyo ve TV yayınlarıyla birlikte hızlı genel ağ erişimi sağlamaktadır.
Türksat 5A
- Fırlatma Tarihi: 8 Ocak 2021
- Hizmet Süresi: 2021-Aktif (30 yıl yörünge haklarını güvence altına alması bekleniyor)
- Durumu: Aktif
- Üreten Firma: AIRBUS D&S (Defence and Space)
- Fırlatma Yeri: Cape Canaveral Üssü, ABD
- Fırlatan Roket: SpaceX Falcon 9
- Yörünge: 31.0° Doğu boylamı
- Frekans Bantları: Ku-Band (1728 MHz kapasite)
- Özellikler: Yeni nesil elektrikli itki sistemine ve 3,5 ton ağırlığa sahiptir. Türkiye, Avrupa, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Orta Batı Afrika, Güney Afrika, Akdeniz, Ege Denizi ve Karadeniz'i kapsayan bir coğrafyada TV yayıncılığı ve veri haberleşmesi hizmetleri sunmaktadır.
Türksat 5B
- Fırlatma Tarihi: 19 Aralık 2021
- Hizmet Süresi: 2021-Aktif
- Durumu: Aktif
- Üreten Firma: AIRBUS D&S (Defence and Space)
- Fırlatma Yeri: Cape Canaveral, ABD
- Fırlatan Roket: SpaceX Falcon 9
- Yörünge: 42.0° Doğu boylamı
- Frekans Bantları: Ka-Bant (HTS), Ku-Band (Toplamda 55 Gbps’den fazla veri iletim kapasitesi)
- Özellikler: Sabit Uydu Servisi (FSS) sınıf uydulara göre en az 20 kat fazla kapasite verimliliği olan Yüksek Verimli Uydu (HTS) sınıfıdır. Orta Doğu’nun tamamı, Basra Körfezi, Kızıldeniz, Akdeniz, Kuzey ve Doğu Afrika, Nijerya, Güney Afrika ve yakın komşu ülkelerini kapsar. Havacılık ve denizcilik sektörlerinde kullanılacak kapasiteye sahiptir. Yerli Endüstri Katkı Programı kapsamında ASELSAN A.Ş. tarafından üretilen iki adet haberleşme ekipmanı kullanılmıştır. Yaklaşık 4,5 ton fırlatma ağırlığı ve 15 kW güç kapasitesine sahiptir.
Türksat 6A
- Fırlatma Tarihi: 2024 (Aralık ayı sonunda yörüngesine ulaştı)
- Hizmet Süresi: 2024-Aktif
- Durumu: Aktif
- Üreten Firma: TÜBİTAK UZAY, TUSAŞ, ASELSAN, CTech (Tamamen milli imkanlarla geliştirilmiştir)
- Fırlatma Yeri: Cape Canaveral, ABD
- Fırlatan Roket: SpaceX
- Yörünge: 42.0° Doğu jeostatik yörünge
- Frekans Bantları: Ku-Bant, Ku-BSS Bant, Ka-Bant ve Q/V Bant
- Özellikler: Milli haberleşme uydu platformudur. Montaj, entegrasyon ve test faaliyetleri TUSAŞ'da yapılmıştır. Kütlesi 4 tondan fazladır. Türkiye'ye güvenli veri iletişimi alanında önemli oranda kapasite artırımı ve kritik avantajlar getirmesi hedeflenmektedir.

Gördüğünüz gibi, Türkiye'nin uzaydaki yolculuğu oldukça ilerledi ve her geçen gün yeni başarılara imza atılıyor. Uzay teknolojileri, sadece iletişim için değil, aynı zamanda savunma, gözlem ve bilimsel araştırmalar için de büyük önem taşıyor. Ülkemizin bu alandaki gelişimini takip etmek gerçekten heyecan verici.

Bu makalede sizlere Türksat uydularının kronolojik hikayesini ve teknik detaylarını elimden geldiğince aktarmaya çalıştım. Umarım ufkunuzu açan ve keyifli bir okuma olmuştur.

Webkolog'u takipte kalın!

Hepinize bol iletişimli günler dilerim!

27 Haziran 2025 Cuma